Tip:
Highlight text to annotate it
X
დღეს მე ვაპირებ მიტოზის მოდელის გაკეტებას და ჩვენ ამას გავაკეთებთ მარტივი
ორგანიზმისთვის. დავუშვათ ამ ორგანიზმს აქვს ოთხი ქრომოსომა, დავამატებ
დანარჩენ ორს ახლავე. ასე რომ ჩვენ დიპლოიდ უჯრედს ექნება დიპლოიდური რაოდენობა
ოთხი. რას ნიშნავს დიპლოიდი და ჰაპლოიდი? ამ შემთხვევაში დიპლოიდი ნიშნავს, რომ თქვენ
გაქვთ ქრომოსომა, რომელიც მიიღეთ მამისაგან და რომ ქრომოსომა რომელიც
მიიღეთ თქვენი დედისაგან. ჩვენ ამას ვუწოდებთ ქრომოსომა 1-ს რადგან ის
ყველაზე გრძელია. თუ ჩვენ გვაქვს ორი სხვა ქრომოსომა, ეს იქნება ქრომოსომა 1 და ეს
იქნება ქრომოსომა 2. ჩვენში (ადამიანებში), ჩვენ გვაქვს 22 ე.წ აუტოსომა და
ერთი სასქესო ქრომოსომა. ქრომოსომების სახელები სიგრძის მიხედვითაა დარქმეული. 1 ყველაზე გრძელია,
2 მეორეა სიგრძით, 3 მესამე. სხვა რაც უნდა ვიცოდეთ
ქრომოსომების შესახებ, ეს არის ცენტრომერი, ცენტრში, სადაც ისინი უკავშირდებიან.
თითო მარცვალი წარმოადგენს გენი. აქ გვაქვს მხოლოდ რამდენიმე გენი, მაგრამ ადამიანის
ურედში ჩვენ გვექნება ათასობით გენები თითოეული ქრომოსომაში. ასე რომ ეს არის
ძალიან გამარტივებული მოდელი. თქვენ შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ ეს რომ ყოფილიყო ადამიანის ქრომოსომა, მთელი ჩემი დაფა
იქნებოდა შევსებული ამ ქრომოსომებით. ამიტომ ეს არის ძალიან მარტივი მოდელი. აი ეს
მიღებული მამისაგან და ეს მიღებული დედისაგან არიან რასაც ვუწოდებთ ჰომოლოგიურ ქრომოსომებს
ეს იმას ნიშნავს რომ, რომ მათ აქვთ ერთნაირი სიგრძე, მაგრამ აუცილებელი არაა რომ ასრულებდნენ
ერთ და იმავე რამეს. ანუ ქრომოსომა 1-ს მამისაგან და 1-ს დედისაგან ექნებათ
ზუსტად ერთნაირი სიგრძე, ცენდრომერის მდებარეობა ერთნაირი და გენებიც იქნებიან
ერთიდაიგივე წერტილებში. ასე მაგალითად, ეს არის გენი ლურჯი თვალებისთვის. ეს იქნება
მეორე გენი ლურჯი თვალებისთვის. თქვენ შეიძლება შეეკითხოთ საკუთარ თავს, მაშინ რით
განსხვავდებიან, თუ ყველაფერი ერთნაირი ჩანს? აი ეს აქ შეიძლება იყოს რეცესიული
გენი ლურჯი თვალებისთვის და ეს შეიძლება იყოს დომინანტური გენი. ის არ აძლევს თქვენ ლურჯ თვალებს. ასე რომ
ეს ალელები მოიძებნებიან ორივე მხარეს. ან ეს შეიძლება იყოს გენი
ისეთი ცერა თითისთვის, რომელსაც შეუძლია უკან გადახრა აი ესე, და აქ
გენი ცერასთვის, რომელიც არის სწორი. ასე რომ თქვენი ცერა ვერ მოიხდება.
ასე რომ ქრომოსომა მიღებული მამისაგან, და ქრომოსომა მიღებული დედისაგან არიან ჰომოლოგები
და ისინი არასოდეს არ ხვდებიან ერთმანეტს, გარდა მეოიზისა. რაზეც გადავალთ მალე.
ანუ რა არის მიტოზის მიზანი? მიტოზის მიზანია ბირთვის ზუსტი ასლის შექმნა.
აი ეს შემოსაზღვრული წრე არის ბირთბი და ესენი
არიან ქრომოსომები მის შიგნით. ახლა რას აკეთებს უჯრედი გაყოფამდე?
უჯრედი გაიზრდება და შექმნის დნმ-ს ასლს. მოდით ვაჩვენოთ როგორ მუშაობს ეს. როცა
ის დააკოპირებს დნმ-ს ამ ქრომოსომას გაუჩნდება ზუსტი ასლი. ეს ხდება
S
ფაზის დროს. ამ ქრომოსომას ექნება თავისი ზუსტი ასლი. ამას ექნება თავისი ზუსტი
ასლი და ამასაც ექნება თავისი ზუსტი ასლი. სავარაუდოდ ესეთი
გახსოვთ გრომოსომის ფორმა.
S ფაზის შემდეგ, თქვენ საბოლოოდ გექნებათ უჯრედი,
უფროსწორედ ქრომოსომა რომელიც არის გაორმაგებული. ასე რომ ეს არის გენი და აქ
ამ მხარეს არის მისი ზუსტი ასლი. სხვა სიტყვებით ეს მხარე და ეს მხარე არიან ზუსტად ერთნაირები.
მათ უწოდებენ და ქრომატიდებს. ასე რომ ეს იქნება
S ფაზის ბოლოს
რა ხდება S ფაზის შემდეგ?
ის გადადის ახალ ზრდის ფაზაში სახელად
G2 ფაზაში.
G2 ფაზა, ყველაფერი ეს არის ნაწილი
ინტერფაზისა. იქნება თუ არა ესეთი ინტერფაზის დროს? თქვენ ვერ დაინახავთ ქრომოსომებს
ინტერფაზის დროს. მთელი დნმ იქნება მოშვებული უჯრედის შიგნით თავისი მუშაობის დროს, ესაა
სამუშაო რომელსაც ის ჩვეულებრივ აკეთებს. და ასე რომ თქვენ ნამდვილად ვერ დაინახავთ ქრომოსომებს ასეთი სახით
იქამდე სანამ მივაღწევთ პროფაზას. რა ხდება დროს პროფაზის დროს, მთელი დნმ
გაერთიანდება და ჩვენ რეალურად შევძლებთ მის დანახვას. რა მოხდება შემდეგ? ეს
იქნება პროფაზა. შემდეგი იქნება მეტაფაზა. მეტაფაზის დროს
ესენი, პატარა თითისტარას ძაფები მიებმება მათ და ისინი გასწორდებიან ერთ ხაზად და შეხვდებიან
შუაში. ისინი გასწორდებიან სწორ ხაზად
ეს გასწორდება ესე, ეს გასწორდება ესე, და მიზანი
მათი ესე გასწორებისა არის ის რომ თითისტარას ძაფები ებმებიან მათ და ისინი
აქედან აქამდე, აქედან აქამდე და ჩვენ გვექნება მიმაგრება
მეორე მხარეს ასევე. ახლა ეს თითისტარები გავლენ ბირთვის გარეთაც, რომელიც
მინდოდა დამეხატა, მაგრამ მე ვერ დავატევ ეკრანზ. ასე რომ
გაჩნდება გამწევი ძალა ორივე მხარეს თითისტარას ძაფებისაგან და გაასწორებს ერთ ზუსტ ხაზად
რა ჰქვია მეტაფაზური თეფში (metaphase plate) რომელიც გადის ზუსტად შუაში. ასე რომ, ეს იქნებოდა მეტაფაზა.
რა ხდება შემდეგ, შემდეგ მოდის ანაფაზა. ანაფაზაში
ეს ესენი გადაიწევიან გვერდებზე როცა თითისტარა მოკლდება. ისინი გადაიწევიან
აი ესე. და ესენი გადაიწევიან, ყველაფერი ეს ხდება ერთდროულად, ყველა ესენი
ესენი აგრეთვე გადაიწევიან. ასე რომ ისინი გადავლენ გვერდებზე და შემდეგ თითისტარას
ძაფები დაიწყებენ გაქრობას. და შემდეგ ჩვენ გვექნება ორი ახალი ბირთვი
ეს იქნება ერთი ბირთვი და ეს იქნება მეორე ბირთვი. ახლა თუ შეხედავთ
ქრომოსომებს თითოეულ ბირთვში, ჩვენ გვექნება ერთი ესეთი, ერთი ესეთი
ერთი ესეთი და ერთი ესეთი. ეს ზუსტად ერთიდაიგივეა, სხვა
სიტყვებით ჩვენ გვაქვს ახალი ბირთვი და და თითოეულს აქვს ერთნაირი ასლი დნმ-ის
თითოეულში. და ესაა მიზანი მიტოზისა. მიტოზის მიზანია ორი ზუსტად ერთნაირი
უჯრედის გაკეთება. კარგით, ეხლა მე ერთი წუთი დამჭირდება რომ ავალაგო რომ შემდეგ
გაჩვენოთ რით განსხვავდება ეს მეიოზისაგან. მიტოზში ჩვენ ვაკეთებთ ორ ბირთვს
და ეს ბირთვებ არიან ზუსტად ერთნაირები მაგრამ ეხლა გაჩვენებთ რას ვაკეთებთ
მეიოზში. მეიოზის მიზანი არაა უჯრედის ზუსტი ასლის გაკეთება არამედ სხვანაირი უჯდედის გაკეთება.
ჩვენ ვაკეთებთ გენეტიკურად განსხვავებულ უჯდედს. როგორ იწყება? იწყება იგივენაირად
უჯრედი უნდა გაორმაგდეს, ის გაივლის ზრდის ფაზას
ასე რომ უჯრედი გახდება უფრო დიდი, ის შემდეგ გაიორმაგებს დნმ-ს, ის
გაიორმაგებს დნმ-ს აი ესე, და აი ესე, და ესე. და ეს იქნება
ბოლო ინტერფაზისა. უჯრედი გაიზარდა, მან გაიორმაგა დნმ და შემდეგ დაიწყო
ისევ დაიწყო ზრდა. მაგრამ ახლა აქ სხვა რაღაც მოხდება. მეიოზში
ჩვენ გვაქვს ორი გაყოფა. პირველი გაყოფის დროს მოხდება ის რომ ჰომოლოგები
დადგებიან ერთად და ეს ჩამოაყალიბებს ე.წ. ტეტრადს. და ჩვენ გვექნება ეს ჰომოლოგები
ერთად და ესენი ერთად. სხვა სიტყვებით ქრომოსომა რომელიც მიიღეთ თქვენი
მამისაგან და რომელიც მიიღეთ დედისაგან დადგებიან ერთად და დაიხვევიან
ერთმანეთის გარშემო აი ესე. გასწორდებიან შუაში ხაზზე, ეს იქნება მეტაფაზა 1
და ისინი, ეს სინამდვილეში ხდება ცოტათი ადრე პროფაზის დროს
ის ხდება რომ ისინი დაეხვევიან ერთმანეთს ისე ახლოს რომ ამის ერთი ნაწილი
ადგილს გაუცვლის ამის ნაწილს, ამის ნაწილი ადგილს გაუცვლის
ამის ნაწილს. ასე რომ პროფაზა 1-ის დროს ისინი მიმოიცვლიან უბნებს. ან
აი ამას აქ შეიძლება მოძვრეს ეს პატარა გენი და მიმოიცვალოს
სხვა გენთან აი აქ. ეს გვაძლევს ჩვენ ცვალებადობას.
ეს იქნება პროგაზა 1-ის დროს. კროსინგოვერი - ქრომოსომების უბნების მიმოცვლა.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რამ ხდება მომდევნო ნაბიჯზე რომელიც არის მეტაფაზა 1. ეს გასწორდება გაზზე
აი ესე. მაგრამ აგრეთვე შეიძლება აი ესე. ეს შეიძლება დადგეს აი ესე, მაგრამ
აგრეთვე აი ესე. ამას ქვია დამოუკიდებელი დათიშვა
სხვა სიტყვებით, რომელ მხარეს დადგებიან მაგაზეა დამოკიდებული
რომელ მხარეს იქნებიან გადაწეული. რატოა ეს მნიშვნელოვანი?
ვთქვათ ესაა ჰანტინგტონის დაავადების გენი. ჰანტინგტონის დაავადება
ნიშნავს სიკვდილს 40 წელს გადაცილებულისთვის. თუ ის დადგა აქეთ მხარეს
და გადავა სპერმატოზოიდში ან კვერცხუჯრედში აი აქ, მაშინ თქვენ გექნებათ ჰანტინგტონის დაავადება. მაგრამ თუ ის
დადგება აქეთ მხარეს მაშინ არ გექნებათ. როცა ხატავთ პანეტის ცხრილს
50 50-ზე ხდება დათიშვა. ეს არის დამოუკიდებელი დათიშვა. რა
ხდება შემდეგ. ჩვენ მივუმაგრებთ ძაფს თითოეულ მათგანს. აქ იქნება
თითისტარა და აქაც იქნება თითისტარა, და ეს თითისტარა
ანაფაზა 1-ის დროს დააშორებს ერთმანეთს. და
ესენიც დაშორდებიან და გადავლენ გვერდებზე. შემდეგ ჩამოყალიბდება ორი ახალი ბირთვი.
ესე გავაკეთებ. ჩამოვაყალიბებთ ორ ახალ ბირთვს და შემდეგ რასაც ვიზავთ
არ გადავალთ ინტერფაზაში. აქ არ არის ინტერფაზა, მაგრამ შემდეგ
ის ისევ გასწორდება ხაზად. შეხვდებიან შუაში და ესენი შეხვდებიან
შუაში აი ესე და შემდეგ ისინი გაიყოფიან ორად: ეს წავა აქეთ
ეს წავა აქეთ, ეს წავა აქეთ, ეს წავა აქეთ.
იგივე მოხდება აქაც. ესენი გაიყოფიან ესე
გაიყოფიან ესე. ანუ რაარის ეს? ჩვენ მივიხეთ ოთხი უჯდედი,
აქაა ეს უჯრედი, აქაა ეს უჯრედი, ასე რომ მეოიზში ჩვენ
ვიღებთ ოთხ ბირთვს და მიტოზისგან ეს იმით განსხვავდება რომ ჩვენ შევამცირეთ ქრომოსომების
რიცხვი, აქ არის ორ-ორი თითოეულში, და ყველა განსხვავებული მივიღეთ.
თუ შევხედავთ ფერების კომბინაციას თითოეულ ბირთვში ის აბსოლუტურად განსვავებულია.
ანუ რა მივიღეთ? კაცებში თითოეული გადაიქცევა სპერმატოზოიდად. და თითოეული
გაცურავს რომ გახდეს სპერმატოზოიდი. მაგრამ კვერცხუჯრედში ცოტა განსხვავებულადაა საქმე. კვერცხუჯრედში
დავაბრუნებ ამეებს ერთი წამით. კვერცხუჯრედში ერთერთი მათგანი იქნება არჩეული, ვთქვათ
აი ეს. ერთ გახდება რჩეული. და დანარჩენები ჩამოაყალიბებენ
ე.წ. პოლარულ სხეულებს. სხვა სიტყვებით ისინი არ იქნებიან გამოყენებული საერთოდ. და ამის მიზეზი ისაა
რომ კვერცხუჯრედში არის კიდევ სხვა ნაწილებიც. არის
მიტოქონდრია აი აქ, არის ენდოპლაზმური ბადე
და იქნება გოლჯის აპარადი. და სხვა უჯრედის ნაწილები.
ანუ კვერცხუჯრედში ირჩევთ მხოლოდ ერთ ბირთვს და ის გახდება
რჩეული. რა ხდება შემდეგ სიცოცხლის ციკლში?
სიცოცხლის ციკლში შემდეგ, დავუშვათ ესენი არ არიან ერთიდაიგივე კვერცხიდან
ეს სპერმატოზოიდი გაანაყოფიერებს ამ კვერცხუჯრედს
და ჩამოყალიბდება ახალი 2n = 4
განაყოფიერებული კვერცხუჯრედის რომელსაც ქვია ზიგოტა, შემდეგ
ქრომოსომა 1 რომელიც მივიღეთ მამისაგან. ქრომოსომა 1 რომელიც მივიღეთ დედისაგან. ქრომოსომა ორი რომელიც
მივიღეთ მამისაგან და ქრომოსომა 2 რომელიც მივიღეთ დედისაგან. და საბოლოო ჯამში მივიღეთ ახალი უჯრედი
და როგორ ვიღებთ ახალი უჯრედისტან მთლიან ორგანიზმს? ეს შექმნის საკუთარი თავის ასლს
ეს შექმნის საკუთარი თავის ასლს. და მერე ის განიცდის მიტოზურ
გაყოფას. მიტოზური გაყოფა იმისთვისაა რომ ზუსტად ერთნაირი უჯრედები მივიღოთ. და მეიოზური
გაყოფა იმისთვისაა რომ მივიღოთ ოთხი უჯრედი რომელიც განსხვავებულია გენეტიკურად. ვიმედოვნებ რომ ეს იყო
გამოსადეგი.